Μαρία Μοντεσσόρι

Στην πρώτη δεκαετία του αιώνα μας, μια ομάδα από τετράχρονα Ιταλόπουλα μεγαλωμένα σε μια φτωχογειτονιά, κατέπληξαν τις εκπαιδευτικές κοινότητες, ανά τον κόσμο, όχι μόνο με την ικανότητά τους στη γραφή και την ανάγνωση αλλά και τη διάθεσή τους να ενταχθούν και να συμμετάσχουν στη διαμόρφωση του μικρού κοινωνικού τους, περιβάλλοντος

Ήταν οι πρώτοι μαθητές, στους οποίους εφάρμοσε η Μαρία Μοντεσσορι ένα εκπαιδευτικό μοντέλο, δικής της επινόησης, με αυτοσχέδιο εποπτικό υλικό αλλά βασισμένο στην πάγια άποψή της ότι:

¨Η απελευθέρωση του ανθρώπου αρχίζει από την απελευθέρωση του πνεύματος του παιδιού»  και ότι

«Η εκπαίδευση του μικρού παιδιού δεν πρέπει ν αποσκοπεί στην προετοιμασία του για το σχολείο, αλλά για τη ζωή την ίδια»

Αυτή η μέθοδος έμελε να χαρακτηριστεί …κοινωνική επανάσταση.

Υιοθετήθηκε και υιοθετείται από εκατομμύρια παιδαγωγούς σε όλο τον κόσμο. Ένα από τα εντυπωσιακά της στοιχεία είναι ότι παραμένει επίκαιρη, παροτρύνει  και δίνει τη δυνατότητα στους παιδαγωγούς, να την εκσυγχρονίσουν και να την προσαρμόσουν στο χρόνο και τον τόπο.

Η Μαριάννα Χατζητόλιου Βιλδιρίδη, αφού ολοκλήρωσε έναν μεγάλο κύκλο σπουδών και πιστοποιήσεων στην Μοντεσσοριανή Εκπαίδευση, ίδρυσε το 1992 στη Θεσσαλονίκη τη  «Σύγχρονη Μοντεσσοριανή Εκπαίδευση – Μαριάννα Βιλδιρίδη»  Με αφετηρία τα  αξιώματα της  Μοντεσσόρι  δημιούργησε  καινούργια προγράμματα, προσαρμοσμένα στην Ελληνική πραγματικότητα και τις δυνατότητες των παιδιών. 

Μέσα στα 17 χρόνια λειτουργίας του, το σχολείο διακρίθηκε διεθνώς και οι καινοτομίες του παρουσιάστηκαν ως πρώτυπες, σε εκπαιδευτικά συνέδρια και εκδηλώσεις

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Η Μαρία Μοντεσσόρι ήταν η πρώτη γυναίκα που πήρε πτυχίο Ιατρικής στην Ιταλία και πρωτοπόρος Παιδαγωγός. Δημιούργησε το εκπαιδευτικό συστήματα που φέρει το όνομά της και εξακολουθεί να εφαρμόζεται και σήμερα, σε χιλιάδες σχολεία ανά τον κόσμο.

Γεννήθηκε στο Κιαραβάλε,( Chiravalle )ένα χωριό κοντά στην Αγκώνα της Ιταλίας

 Ο πατέρας της Αλεσάντρο Μοντεσσόρι ήταν υπάλληλος του Υπουργείου Οικονομικών και διηύθυνε ένα κρατικό καπνεργοστάσιο.

 Η μητέρα της, η Ρενίλντε Στοπάνι ήταν μία ιδιαίτερα μορφωμένη νοικοκυρά που από την αρχή υποστήριξε τις ΄΄αντισυμβατικές΄΄, για την εποχή, φιλοδοξίες της κόρης της

Όταν η Μαρία ήταν τριών ετών, η οικογένειά της μετακόμισε στη Φλωρεντία και το 1875 στη Ρώμη.

 Το 1883 στο Τεχνικό Σχολείο «Μικελάντζελο Μπουοναρότι», διδάχτηκε ιταλικά, μαθηματικά, λογιστικά, ιστορία και γεωγραφία. Το 1886 συνέχισε τις σπουδές της στο Τεχνικό Σχολείο «Λεονάρντο Ντα Βίντσι», όπου έμαθε ιταλικά, μαθηματικά, ιστορία, γεωγραφία, γεωμετρία, γραμμικό και ελεύθερο σχέδιο, φυσική, χημεία, ζωολογία, φυτολογία και ξένες γλώσσες.

Αποφοίτησε το 1890 με δίπλωμα στη φυσική και τα μαθηματικά.

Τον ίδιο χρόνο ΄΄τάραξε΄΄ την πανεπιστημιακή κοινότητα της Ρώμης όταν υπέβαλε αίτηση να γραφτεί στην ανδροκρατούμενη Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου «Λα Σαπιέντσα»

 Δεν έγινε δεκτή και παρακολούθησε ένα πρόγραμμα σπουδών που περιελάμβανε φυτολογία, ζωολογία, πειραματική φυσική, ιστολογία, ανατομία, χημεία, Ιταλικά και Λατινικά.

Το 1893 πληρούσε όλες τις προϋποθέσεις και με την επιμονή της εγγράφτηκε τελικά στη σχολή που επιθυμούσε. Η αρχική εχθρότητα και απομόνωση που αντιμετώπισε, από καθηγητές και συμφοιτητές, δεν την πτόησαν. Με τις υψηλές της επιδόσεις κατάφερε να ενσωματωθεί και να αποφοιτήσει το 1896 ως η πρώτη γυναίκα με πτυχίου Ιατρού στην Ιταλία

Είχε πλέον τις ειδικότητες Παιδιάτρου και Ψυχιάτρου με μεγάλη κλινική εμπειρία που απέκτησε κατά τη διάρκεια των σπουδών της.

Διορίστηκε αμέσως, βοηθός στην Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου της Ρώμης, όπου της κίνησαν το ενδιαφέρον τα εκπαιδευτικά προβλήματα των παιδιών με νοητική υστέρηση και διαπίστωσε ότι η Παιδαγωγική πρέπει να συνεργαστεί με την Ιατρική για την θεραπεία αυτών των παιδιών.

«Ακόμα και αυτά τα άτυχα παιδιά, όταν ενθαρρύνονται κατάλληλα, αποκτούν ένα αυθόρμητο ενδιαφέρον στη μάθηση και μία αυθόρμητη αυτοπειθαρχία», είχε πει χαρακτηριστικά.

Εκείνη την εποχή  τα παιδιά με νοητική υστέρηση,  αντιμετωπίζονταν ως ψυχασθενείς και  ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Κινητοποίησαν όλη της την ευαισθησία. Αφιερώθηκε σε αυτά και κατάφερε, διαμορφώνοντας την δική της παιδαγωγική μέθοδο, να τα οδηγήσει μέσα σε δυο έτη, στην απόκτηση του κρατικού διπλώματος αποφοίτησης της δημόσιας εκπαίδευσης της Ιταλίας.

Η επιτυχία της αυτή, την έκανε παγκοσμίως γνωστή και ταυτόχρονα την προβλημάτισε για τις παιδαγωγικές μεθόδους που εφαρμόζονταν ως τότε. 

Την μέθοδό της στην συνέχεια εφάρμοσε και στα ομαλώς αναπτυσσόμενα παιδιά, τα οποία παρατήρησε ότι «έμεναν πίσω» σε σχέση με τις δυνατότητές τους εξαιτίας των εκπαιδευτικών αρχών που ακολουθούνταν μέχρι τότε στην Ιταλία.

Από το 1900 έως το 1907 δίδαξε παιδαγωγική στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης και κατείχε την έδρα της ανθρωπολογίας από το 1904 έως το 1908. Στο διάστημα αυτό συνέχισε τις σπουδές της στη Φιλοσοφία, την Ψυχολογία και σε θέματα αγωγής.

Σαν υφηγήτρια του Πανεπιστημίου του Ρώμης ίδρυσε και οργάνωσε κέντρα προσχολικής αγωγής, «σπίτια του παιδιού». Εκεί τα παιδιά λάμβαναν «την αγωγή των αισθήσεων, την αγωγή των μυών, την αγωγή της ευφυΐας, την αγωγή των κοινωνικών συναισθημάτων και την ηθική της βούλησης», όπως η ίδια γράφει.

Casa dei Bambini

Το 1906 προσκλήθηκε να αναλάβει την εκπαίδευση μιας ομάδας παιδιών στη φτωχογειτονιά Σαν Λορέντζο της Ρώμης

Ήταν η στιγμή που η  Μοντεσόρι αποφάσισε να εφαρμόσει τις εκπαιδευτικές της μεθόδους και σε παιδιά χωρίς μαθησιακές δυσκολίες και έτσι στις 6 Ιανουαρίου του1907 άνοιξε το πρώτο Σπίτι των Παιδιών (Casa dei Bambini). Ήταν η πρώτη πειραματική σχολή Μοντεσσόρι.

Η Μαρία είχε να διαπαιδαγωγήσει τα παιδιά ΄΄ενός κατώτερου θεού΄΄ Απείθαρχα, ξυπόλητα με εχθρότητα προς τη σχολική αίθουσα, την οποία αντιλαμβανόντουσαν ως χώρο περιορισμού.

Έπρεπε να τραβήξει την προσοχή τους και να αναπτύξει τη δημιουργικότητα που έκρυβε, το κάθε παιδί, μέσα του.

Κατασκεύασε δικά της αυτοσχέδια εποπτικά μέσα, ώστε μέσω των αισθήσεων να γίνονται κατανοητά, τα μαθήματα που δίδασκε.

Οι δύσκολοι μαθητές της, πολύ γρήγορα μεταμορφώθηκαν σε παιδιά που διψούσαν για γνώση. Μάθαιναν στην αυτοπειθαρχία, μέσα από διάφορες δραστηριότητες, όπως το ξεσκόνισμα, το σκούπισμα, ο καλλωπισμός της τάξης και η δημιουργία και περιποίηση του κήπου.

Για την πραγμάτωση της παιδαγωγικής της μεθόδου σχεδίασε μια σειρά εκπαιδευτικών υλικών για την διδασκαλία της γλώσσας, των μαθηματικών, της γεωγραφίας, της βοτανολογίας, της ζωολογίας, της ιστορίας, της εκλέπτυνσης των αισθήσεων αλλά και της απλής καθημερινότητας και των δυσκολιών που καλείται να αντιμετωπίσει κάθε μικρό παιδί. 

Όλο το παιδαγωγικό υλικό είναι σχεδιασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να έλκει φυσικά το ενδιαφέρον του παιδιού, ανταποκρινόμενο στις δεδομένες για την ηλικία του αναπτυξιακές ανάγκες. Χαρακτηρίζεται από την ποιότητα των υλικών, την λεπτομέρεια του σχεδιασμού του και μιας ιδιότητας που η Μοντεσσόρι ονόμαζε έλεγχο του λάθους.

 Τα παιδαγωγικά της παιχνίδια, είναι λοιπόν σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να δίνουν την δυνατότητα στο παιδί παίζοντας, να ανακαλύπτει, να μαθαίνει και να αυτοδιορθώνεται.

Η ενασχόλησή του παιδιού με το υλικό υπό μορφή παιχνιδιού και η απουσία της παραδοσιακής διδασκαλίας και αποστήθισης, αναπτύσσουν την συγκέντρωση και καλλιεργούν ιδιότητες του χαρακτήρα, όπως αυτοπεποίθηση και αυτονομία.

Τα εκπαιδευτικά της παιχνίδια θεωρούνται κορυφαία και ειδικά η ενότητα των μαθηματικών βραβεύτηκε παγκοσμίως το 2005, ως η πληρέστερη και πιο αποτελεσματική μέθοδος διδασκαλίας των μαθηματικών.

Σήμερα το μοντεσσοριανό σύστημα εκπαίδευσης ανθίζει σε όλες τις μεριές του πλανήτη, με καταπληκτικά αποτελέσματα.
Το εκπαιδευτικό υλικό και ο τρόπος χρήσης του, οι μελέτες της για τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου στην διαδικασία της μάθησης, μέσω της εμπειρίας, η οργάνωση διαφορετικών συνθηκών μάθησης με βάση τις ηλικιακές ανάγκες του παιδιού, αποτελούν ακόμη, μια πρωτοποριακή εκπαιδευτική μέθοδο.

Η ίδια, η Μαρία Μοντεσσόρι, κατάφερε να μπει στο πάνθεον των μεγάλων παιδαγωγών, αφού, πίστεψε στις κρυμένες δυνατότητές του παιδιού που είναι στο κέντρο της παιδαγωγικής διαδικασίας, ενώ ο ενήλικας περιορίζεται στον ρόλο του βοηθού και παρατηρητή. Σκοπός του δεν είναι η διδασκαλία, αλλά η απομάκρυνση των εμποδίων ώστε η ανάπτυξη του παιδιού να ολοκληρωθεί φυσικά και απρόσκοπτα.

Εκεί , στο πρώτο Casa dei Bambini η Μοντεσόρι παρακολουθούσε καθημερινά τις αντιδράσεις τους και διαμόρφωσε την εκπαιδευτική της μέθοδο όπως την κατέγραψε στο βιβλίο της «Η μέθοδος της επιστημονικής παιδαγωγικής» (Il Metodo della Pedagogia Scientifica Applicato All' Educazione Infantile Nelle Casa Dei Bambine 1909)

Το βιβλίο, γραμμένο και δημοσιευμένο στην Περούτζια, κατά την διάρκεια του πρώτου χρόνου της ειδικότητας (1909), μεταφράστηκε και αγκαλιάστηκε απ’όλο τον κόσμο με μεγάλο ενθουσιασμό. Για πρώτη φορά παρουσιάστηκε μια διαφορετική και θετική εικόνα του παιδιού, υποδεικνύοντας την πιο κατάλληλη μέθοδο για την φυσική του ανάπτυξη και αποδεικνύοντας την πλούσια διαθεσιμότητα της για την μετάδοση μάθησης, όπου ανάλογα αποτελέσματα δεν είχαν ποτέ φανταστεί και αποδειχθεί.
Ένα άλλο φαινόμενο που τράβηξε το δημόσιο ενδιαφέρον σε όλο τον κόσμο ήταν η ύπαρξη ενός κλίματος ήρεμης συνεργασίας μεταξύ των παιδιών τα οποία ήταν αφοσιωμένα, καθένα σε κάποια ξεχωριστή εργασία – επιλεγμένη από το ίδιο το παιδί..

Αυτή η αναπάντεχη επιτυχία είχε ως αποτέλεσμα μία βαθειά αλλαγή στη ζωή της Μαρίας Μοντεσσόρι που άρχιζε ένα επιστημονικό οδοιπορικό σε όλο τον κόσμο, όπου γεννιόντουσαν και αναπτύσσονταν τα σχολεία της και όπου υπήρχε ανάγκη καινούργιας εκπαίδευσης προσωπικού.


Αρχίζοντας από το 1913, χρονιά του 1° Διεθνούς Τμήματος στην Ρώμη, η Μαρία Μοντεσσόρι ταξίδεψε συχνά στην Αμερική, Ισπανία, Ολλανδία και σε πολλά άλλα κράτη. Κατέληξε στην Ινδία όπου ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος συνέβαλλε στην μακροχρόνια παραμονή της

 Το 1922 διορίστηκε κυβερνητικός επιθεωρητής των Σχολείων της Ιταλίας.

To 1929 ιδρύθηκε ο Α.Μ.Ι. (Διεθνής Οργανισμός Μοντεσσόρι), με σκοπό να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του Μοντεσσοριανού κινήματος, δίνοντας του μοναδικότητα και ταυτότητα.
Ο δημιουργικός νους της Μαρία Μοντεσσόρι δεν σταμάτησε εκεί αλλά μέσα από την πολυετή της έρευνα ανακάλυψε και έδωσε αξία στους “καινούργιους χαρακτήρες” του παιδιού και στην αναντικατάστατη λειτουργία του παιδιού στο να διατηρεί και να τελειοποιεί την ανθρωπότητα (“το παιδί πατέρας του ανθρώπου”).

Το 1934 λόγω της φασιστικής διακυβέρνησης Μουσολίνι μετακόμισε στην Ισπανία, την οποία εγκατέλειψε μετά τον Εμφύλιο και κατά την επικράτηση της δικτατορίας του Φράνκο.

Στην Ιταλία γύρισε το 1947, μετά από απουσία δεκατριών ετών, με τον γιό της Μάριο, υποχρεωμένη να παραιτηθεί από την "Opera Nazionale Montessori" που είχε ιδρύσει το 1924.

Αυτό συνέβη εξ'αιτίας της προσπάθειας που κατέβαλε το φασιστικό καθεστός να προσανατολίσει το σκεπτικό της Opera και της δημιουργού της σε μια κατεύθυνση η οποία ήταν εντελώς ασύμβατη με τις ιδεολογικές και επιμορφωτικές αρχές της Μαρία Μοντεσσόρι.
Λόγω της στάσης της, οι εικόνες της και τα βιβλία της αποτέλεσαν μέρος της πύρινης καταστροφής των μη συμβατών έργων με την ιδεολογία του καθεστώτος.

Σύμφωνα με τη μέθοδο, το παιδί χρησιμοποιεί τις πέντε αισθήσεις για να αντιληφθεί, να δράσει, να διαδράσει και να διδαχθεί επειδή το επιθυμεί και όχι γιατί το επιβάλλει η διδακτέα ύλη.

Το εκπαιδευτικό της σύστημα αναγνωρίστηκε πρώτα στην Ιταλία και σταδιακά, στον υπόλοιπο κόσμο.

Επί σαράντα χρόνια ταξίδευε στην Ευρώπη, την Ινδία και τις ΗΠΑ, ανοίγοντας σχολεία που μέχρι και σήμερα έχουν το όνομά της.

Οι εμπνευσμένες παιδαγωγικές ιδέες της Μαρίας Μοντεσσόρι ρίζωσαν σε όλα τα μέρη του κόσμου, στην Ευρώπη, την Αμερική, τη Σοβιετική Ένωση, την Ινδία, την Κίνα, την Ιαπωνία.

. Το 1949 επέστρεψε στην Ολλανδία και έζησε εκεί μέχρι τη ΄΄δύση΄΄ του βίου της, στις 6 Μαΐου του 1952.

Η Μαρία Μοντεσσόρι θαυμάστηκε από πολλές προσωπικότητες της εποχής αλλά και από μεταγενέστερους της (Ghandi, Freud, Tagore, Marconi, Piaget, Edison, Herriot, Masaryk, Adenauer, κλπ.). Η Μαρία Μοντεσσόρι απεβίωσε σε ηλικία 82 ετών στο Noordwijk της Oλλανδίας.

Στην Ελλάδα, το πρώτο μοντεσσοριανό νηπιαγωγείο άνοιξε το 1936 στην Αθήνα από την Ελληνορωσίδα εκπαιδευτικό Μαρία Εντελστάιν-Γουδέλη (1906-1991) και με τη συμβολή του παιδαγωγού Δημήτρη Γληνού.

Από τότε μέχρι σήμερα ο διεθνής οργανισμός που δημιουργήθηκε («Association Montessori International») καθοδηγεί και εποπτεύει τα Μοντεσσοριανά Σχολεία σε όλο τον κόσμο. Στην Ευρώπη, στις Η.Π.Α, στον Καναδά, στην Αφρική και στην Ασία, σε δεκάδες κράτη στον κόσμο λειτουργούν σήμερα Μοντεσσοριανά σχολεία
Μέσα από τη Μοντεσσοριανή μέθοδο αναπήδησε μια βαθύτερη κατανόηση για το παιδί που δημιουργεί όλο και περισσότερο ένα περιβάλλον που ταιριάζει στα δικά του μέτρα.