Συνέδριο: “ΤΟ ΜΟΝΤΕΣΣΟΡΙΑΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΑΥΡΙΟ" Ομιλία της Dr Μ.Βιλδιρίδη

Πανελλήνιο συνέδριο με διεθνή συμμετοχή στην Αθήνα Κεντρικό Κτίριο Πανεπιστημίου Αθηνών 20 – 21 Δεκεμβρίου 2013 

Το συνέδριο οργανώνεται από το Τμήμα Εκπαίδευσης & Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και το Ίδρυμα Σωτήρης & Μαρία Γουδέλη σε μια προσπάθεια να αναδειχθούν και να συζητηθούν, με τη συμμετοχή ακαδημαϊκών, ερευνητών και εκπαιδευτικών, τα τρέχοντα προβλήματα και οι μελλοντικές προοπτικές του Μοντεσσοριανού συστήματος εκπαίδευσης στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες.

ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΙ
Μοντεσσοριανή εκπαίδευση: Εφαρμογές και εμπειρίες
Α’ Συνεδρία Προεδρείο: Ελισάβετ Χωριανοπούλου

Dr. Μαριάννα Βιλδιρίδη-Χατζητόλιου

ΘΈΜΑ: "Ανάπτυξη του Πρωτοποριακού Συστήματος Εκπαίδευσης της Σύγχρονης Μοντεσσοριανής Εκπαίδευσης στην Προσχολική Αγωγή. Πρόταση για το Ελληνικό Αναλυτικό Πρόγραμμα ".

"Αγαπητοί σύνεδροι

Καταρχήν ευχαριστώ θερμά το Ίδρυμα Γουδέλη και τον  Καθηγητή του Καποδιαστριακού Πανεπιστημίου Κύριο  Δημητρη Χασαπη, όχι μόνο για την τιμή που μου έκαναν να με συμπεριλάβουν στη λίστα των ομιλητών αλλά και για την ευκαιρία που μου έδωσαν, να ανατρέξω  στο υλικό των 17 πολύτιμων χρόνων, που εφάρμοσα στην πράξη,  το Μοντεσσοριανό σύστημα εκπαίδευσης.

Χαίρομαι από καρδιάς που αφιερώσατε δύο ημέρες για το επιστημονικό έργο της σπουδαίας Παιδαγωγού Μαρίας Μοντεσσόρι.

Από τα πρώτα χρόνια των σπουδών μου μέχρι και σήμερα συνεχίζει να με επηρεάζει και να με καθοδηγεί …ένα μικρό κείμενο της Moντεσσόρι.

Θέλω να σας το διαβάσω.

«Ξέρουμε να βρίσκουμε μαργαριτάρια στα όστρακα των κοχυλιών. Χρυσάφι στα σπλάχνα των βουνών και άνθρακα μέσα στη γη.

Έχουμε όμως άγνοια για τους πνευματικούς σπόρους, για το δημιουργικό μετάλλευμα που κρύβει το παιδί, όταν έρχεται στον κόσμο να ανανεώσει την ανθρωπότητα.»

Έτσι όταν το 1992 ίδρυσα  στη Θεσσαλονίκη τη  “Σύγχρονη Μοντεσσοριανή Εκπαίδευση – Μαριάννα Βιλδιρίδη” έναν παιδικό σταθμό – νηπιαγωγείο με δομή και φιλοσοφία πολιτιστικού οργανισμού, βασισμένου στις εκπαιδευτικές αρχές του Μοντεσσοριανού Συστήματος… ήξερα ακριβώς  τι ήθελα να κάνω.

….ΕΞΟΡΥΞΗ

Να αναζητήσω το ΄΄μετάλλευμα΄΄,  μαζί με την ομάδα των εκπαιδευτικών και των ειδικών συμβούλων που ήταν δίπλα μου και να το αξιοποιήσουμε υπέρ του κάθε παιδιού ξεχωριστά, ώστε μεγαλώνοντας να γίνει ενεργός και σκεπτόμενος πολίτης.

Πιστεύω με πάθος ότι το βάρος της εκπαίδευσης πρέπει να πέφτει στα πρώτα χρόνια του παιδιού. Τότε που είναι η ψυχή του είναι εύπλαστη και το πνεύμα του δεκτικό

. 

Εν αρχή λοιπόν ήταν η ανάγκη δημιουργίας  ενός περιβάλλοντος φιλοξενίας, εκπαίδευσης , ψυχαγωγίας.

Τα σχολείο λειτούργησε μέσα σε μια έκταση  7 πευκόφυτων στρεμμάτων .

Κατασκευάστηκαν γήπεδα, παιδικές χαρές, ανοιχτό θεατράκι, κήπος για να καλλιεργούν τα παιδιά αλλά και το πρώτο  γηπεδάκι mini tennis στην Ελλάδα με τη χρήση του οποίου αντιμετωπίστηκαν ακόμη και περιστατικά  κινητικής αδεξιότητας…

ΦΩΤΟ  5,6,7- ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

Η  αισθητική και των εσωτερικών χώρων του, έπρεπε να  συνάδει της Μοντεσσοριανης φιλοσοφίας που αντιμετώπιζε το παιδί ως μικρογραφία του ενήλικα που καλλιεργείται  με καλαίσθητους πίνακες ζωγραφικούς γλυπτά, χαλιά, εποχιακές διακοσμήσεις και με μουσειακά αντικείμενα

Ο χώρος ήταν έτοιμος. Έπρεπε τώρα να αντιμετωπίσω την πρόκληση και να διαμορφώσω τη Μοντεσσοριανή παιδαγωγική  στην πράξη, στην εποχή και το περιβάλλον.

Το σύστημα παρέμενε  ως έχει: με πλήρες το εποπτικό υλικό, δηλαδή ασκήσεις πρακτικού βίου – αισθητηριακές ασκήσεις – γλώσσα και μαθηματικά.

Θα εμπλουτιζόταν όμως με  πρόγραμμα εικαστικών, ψυχολογική  εποπτεία των παιδιών, σχολή γονέων, λογοθεραπεία, διάδραση με την τοπική κοινωνία  και πολλά πολλά άλλα… όπως διαισθανόμουν ότι ταίριαζαν στον τόπο και το χρόνο που θα τα εφήρμοζα.

Τα αξιώματα-που όλοι γνωρίζουμε- και θα έτσι θα αναφέρω μόνο κάποια ενδεικτικά,  ήταν  η κινητήριος δύναμη και την μεταχειριστήκαμε για να κάνουμε ποιοτικές δραστηριότητες και στο δικό μας σχολειό.

Τα αξιώματα:

1. Το χαρακτηριστικό του μαθήματος είναι η συντομία
2. Κάθε μετρημένη λέξη να εκφράζει την  εξακριβωμένη  αλήθεια
3. Τότε ο δάσκαλος θα παρατηρήσει αν το παιδί  ενδιαφέρεται  για το παρουσιαζόμενο αντικείμενο
4. Να μην επιμένει  επαναλαμβάνοντας το μάθημα  εάν δεν κατανοήθηκε από τον μαθητή,  να μην καταλάβει ο μαθητής ότι είναι απατημένος  η ότι δεν κατάλαβε
5. Ο δάσκαλος να ενισχύει την ζωή αφήνοντας της  ελεύθερη να αναπτύσσεται
6. Η  κατάκτηση της ανεξαρτησίας από τα πρώτα παιδικά  χρόνια  και  άλλα

Εξάλλου η ίδια η Η Μαρία Μοντεσσορι  στο συνέδριο του Σαν Ρέμο είχε πει  ότι πρέπει να ακολουθούμε τους καιρούς μας και να εκσυγχρονίζουμε το μοντεσσοριανό σύστημα. (Όγδοο Διεθνές συνέδριο 22-29 Αύγουστου 1949.)

Υποστήριζε λοιπόν πως  ένα σύγχρονο σχολειό επιβάλλεται να προσαρμόσει τις θεωρίες της, για την ανάπτυξη του παιδιού στην εποχή  που δρα και λειτουργεί.

Όλες μας οι δραστηριότητες στηριχτήκαν σε αυτά τα αξιώματα και αποτέλεσαν τις σύγχρονες προσεγγίσεις τους και σε πειραματικό στάδιο . Μάλιστα πολλές από τις καινοτομίες του σχολείου που ξεκίνησε πριν 21 χρόνια δυστυχώς, ακόμη και σήμερα δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί πλήρως, σε κανένα εκπαιδευτικό κέντρο.

Εδώ θα θέλω να κάνω μια παρένθεση και να επισημάνω  ότι: το 1992,στο ξεκίνημα του σχολείου, το αναλυτικό πρόγραμμα για την προσχολική εκπαίδευση- που δεν ήταν και υποχρεωτική-περιοριζόταν αρχικώς στην ηλικία των 5-6 ετών και παρουσίαζε ελλείψεις σε όλο το φάσμα των τομέων ανάπτυξης του μικρού παιδιού όπως: γλώσσα, μαθηματικά, περιβάλλον, πολιτισμός, τέχνες, εικαστικές προσεγγίσεις, φιλαναγνωσία, εξειδικευμένη και εξατομικευμένη μάθηση, ανάπτυξη συνεργασίας και ομαδικότητας.

Η ιδιωτική εκπαίδευση ακολουθούσε τους δικούς της ρυθμούς με  γνωσιοκεντρικά συστήματα μάθησης και εντυπωσιασμούς

Σ΄ αυτή την εκπαιδευτική ελληνική πραγματικότητα, για να υλοποιήσω ένα τέτοιο παιδαγωγικό όραμα έπρεπε πρώτα να το ΄΄μοιραστω΄΄ και να το υιοθετήσουν οι συνεργάτες του σχολείου αλλά και οι γονείς που θα μας εμπιστευόντουσαν τα παιδιά τους.

Ευτυχώς οι ακαδημαϊκές μου γνώσεις επέτρεπαν να εμψυχώνω, να επιλέγω και να δίνω τη δυνατότητα στον δημιουργικό παιδαγωγό  να αναπτύξει τις  ιδέες που θα ήθελε να πραγματώσει αλλά πολλές φορές οι συνθήκες ή η έλλειψη τόλμης δεν του το επέτρεπαν .

Σπουδαίες προσωπικότητες επιλεγμένες αυστηρά, με πολυποίκιλα  κριτήρια  :αρχών, γνώσης , επικοινωνιακού χαρίσματος, μεταδοτικότητας και φαντασίας, συνέθεσαν μια σπουδαία ομάδα εκπαιδευτικών και ειδικών συνεργατών και συμβούλων.

Μάλιστα καινοτομήσαμε και καθιερώσαμε τη δια βίου επιμόρφωση  που ολοκληρωνόταν κάθε χρόνο λίγες ημέρες πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς. 

Καθιερώθηκαν και οι  εβδομαδιαίες συναντήσεις των παιδαγωγών για σεμινάρια πάνω στο μοντεσσοριανό εποπτικό υλικό, συζητήσεις για την πρόοδο, την πορεία και την καθημερινότητα των παιδιών και του σχολείου, επιμορφώσεις πάνω σε παιδαγωγικές αναζητήσεις

Στο επόμενο στάδιο, αυτή η ομάδα, είχε στόχο, πρώτα να ΄΄εκπαιδεύσει΄΄ ….τους γονείς  και μετά να προχωρήσει στην επόμενη καινοτομία μας:

Την  σταδιακή προσαρμογή των μικρών παιδιών που για πρώτη φορά φοιτούν σε παιδικό σταθμό και μάλιστα ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε παιδιού παρατεινόταν και η παραμονή του γονιού στο σχολείο.

Έτσι η προσαρμογή γινόταν με την παρουσία των γονέων στο σχολικό χώρο και με σεβασμό, στις ανάγκες και την ψυχολογία των παιδιών αλλά και στην επιθυμία των νέων γονέων να γνωρίσουν και να εμπιστευτούν το χώρο που θα περνά το παιδί τους ένα μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς του.

Δημιουργήθηκε Σχολή Γονέων και καθιερώθηκε η μόνιμη καθημερινη παρουσία ψυχολόγου στο σχολείο ο οποίος εντάχθηκε ως μέρος του προγράμματος.

Συνομιλούσε, δίδασκε και εφήρμοζε καινοτόμες μεθόδους προκειμένου τα παιδιά να αγαπήσουν και να επενδύσουν, στη μάθηση

Ο ρόλος του ψυχολόγου ήταν πολλαπλός και εξυπηρετούσε :

τις ανάγκες των μικρών παιδιών, τη συμβουλευτική προς τους παιδαγωγούς, την ψυχολογική στήριξη αμφοτέρων αλλά και τη συνεργασία και την αντιμετώπιση μικρών ή καθημερινών προβλημάτων στην οικογενειακή ζωή με συζητήσεις, σεμινάρια, εκδηλώσεις, ψυχολογικά τεστς και λεπτομερές προφίλ του κάθε παιδιου ξεχωριστά.

Ήταν κάτι που δεν είχε ξαναγίνει.

Η συνεργασία με τους γονείς, υπήρξε επίσης ένα μεγάλο κομμάτι της δουλειάς μας καθώς είναι πολύ σημαντική  και η  «γονεϊκή εμπλοκή» στην  αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής πράξης.                                                                               

Είχαμε καθιερώσει και καθημερινή τηλεφωνική ενημέρωση για την πορεία του κάθε παιδιού.Επιπλέον διοργανώναμε  ημερίδες με θεματικές που άπτονταν τα ερωτηματικά τους, τις ανησυχίες  και τις αγωνίες τους.

Πολύ σημαντική ήταν και η συνεργασία της ψυχολόγου με τις νηπιαγωγούς: ώρες δημιουργικών συζητήσεων, αντιρρήσεων, ενστάσεων και συνθέσεων σχετικά με κάποιο μαθητή, μια μέθοδο, μια τεχνική. Επανεκτιμώντας σήμερα εκείνη την εποχή και σε πρόσφατες συναντήσεις  με τους αγαπημένους αυτούς συνεργάτες καταλήγουμε  ότι είχαμε δημιουργήσει μια πρότυπη ομάδα αναστοχασμού του εκπαιδευτικού έργου

Σταθερή εβδομαδιαία παρουσία είχε και ο λογοθεραπευτής του σχολείου καθώς

ένα χαρακτηριστικό στοιχείο και αξίωμα της Μοντεσσοριανής παιδαγωγικής  είναι η αρχή της «ανάλυσης και της σύνθεσης» της «εποπτείας» και των «μικρών βημάτων».

 Οι αρχές αυτές είναι πολύ σημαντικές όταν πρόκειται για την αντιμετώπιση παιδιών που παρουσιάζουν «μαθησιακές δυσκολίες ή Δυσλεξία.

Στόχος μας ήταν καταρχήν να τις διαγνώσουμε και στη συνέχεια  να ενημερώσουμε τους γονείς και να χρησιμοποιήσουμε τα εκπαιδευτικά υλικά της Μοντεσσοριανής Παιδαγωγικής,  που αποτελούν για την λογοθεραπευτική παρέμβαση, ένα πολύ χρήσιμο και αποτελεσματικό εργαλείο.

Ασφαλώς δε θα μπορούσαμε να αγνοήσουμε και τα προβλήματα που δημιουργεί σε ένα παιδί η κινητική αδεξιότητα.

Η θετική σχέση που υπάρχει μεταξύ της κινητικής επιδεξιότητας και των επιθυμητών κοινωνικών χαρακτηριστικών, έχει σαν αποτέλεσμα τα επιδέξια παιδιά να προσαρμόζονται καλύτερα ατομικά και κοινωνικά, τη στιγμή που η φτωχή κινητική ικανότητα οδηγεί σε χαμηλή καταξίωση και γόητρο μεταξύ των συνομηλίκων και οδηγεί στον εξοστρακισμό από τα παιγνίδια και την συνομήλικη ομάδα.

Με αυτό το δεδομένο και έχοντας τις προϋποθέσεις του γνωστικού αντικειμένου για την  καλλιέργεια της φιλοσοφίας  της «δια βίου άσκησης» με το κατάλληλο προσωπικό,και θέτοντας ξεκάθαρους στόχους ως προς το αποτέλεσμα ,το σχολείο μας επέλεξε την εφαρμογή του προγράμματος τένις .(mini tennis)

Ήταν το πρώτο που εφάρμοσε το πρωτοποριακό πρόγραμμα μύησης παιδιών προσχολικής ηλικίας στο άθλημα του tennis. Με έναυσμα τα αποτελέσματα ερευνών στο κατά πόσο το πρόγραμμα επιδρούσε στη βελτίωση των αντιληπτικοκινητικών δεξιοτήτων των  παιδιών. Ακολούθησαν και άλλα αντίστοιχα προγράμματα όπως Γιόγκα, Μπαλέτο, Ελληνικούς χορούς, Taekwondo

           Φυσική συνέχεια ήταν-και το λέω με πολλή -περηφάνεια-, το πρόγραμμα αυτό, να  το εφαρμόσουν πολλά σχολεία στην Ελλάδα.

Μάλιστα η συνεργάτιδα του σχολείου μας Όλγα Καραγιάννη MSc, υποψήφια διδάκτωρ και διδάσκουσα στο Τ.Ε.Φ.Α.Α. του ΑΠΘ από το 1990 μέχρι σήμερα είναι αυτή που ειδικεύει  παιδαγωγούς  και  γυμναστές /

           Απόρροια του προγράμματος αυτού ήταν και η δημιουργία του πρώτου βιβλίου - παραμυθιού από την κ. Καραγιάννη για τον Αθλητισμό με τίτλο ΤΕΝ @ ΝΙΣ εκδόσεις skarline.  Αθήνα 2012  .           

Σε αυτό το σημείο θα μου επιτρέψετε να κάνω πάλι μια μικρή παρένθεση για να πω ότι όχι απλώς συναντώ και συνομιλώ συχνά με τους συνεργάτες που επί 17 χρόνια εργαστήκαμε στο σχολείο αλλά παρακολουθώ την σπουδαία επαγγελματικής τους πορεία που έχει –-όπως οι ίδιοι  λένε- αφετηρία εκείνες τις πρώτες καινοτομίες τις οποίες έχουν εξελίξει ακόμη περισσότερο: Συγγράφουν βιβλία, διδάσκουν σε παιδαγωγικά ιδρύματα πραγματοποιούν μελέτες και επιστημονικές έρευνες

Η δική τους πορεία ίσως να είναι και ένα από τα ζητούμενο του σημερινού μας συνεδρίου.

Το Μοντεσσοριανό σύστημα δεν εξελίσσει μονάχα τα παιδιά. Αντίθετα παράγει δημιουργικούς δασκάλους που το πηγαίνουν  ακόμη ποιο μακριά.

Ένας άλλος τομέας που δώσαμε έμφαση ήταν η αντίληψη των παιδιών για το …διαφορετικό, το ξένο.

Δημιουργήσαμε δράσεις …κατά των διακρίσεων.

Ήμασταν Πολυπολιτισμικό σχολείο: παιδιά από διαφορετικές χώρες και κουλτούρες που ζούσαν στην πόλη, φοίτησαν σε εμάς.

 Ενσωματώθηκαν στη ελληνική κουλτούρα, αισθάνθηκαν αποδεκτά και έδωσαν αυτά αλλά και οι γονείς τους ένα κομμάτι από τη δική τους κουλτούρα και το δικό τους πολιτισμό.

Αναφέρω ενδεικτικά την έκθεση ζωγραφικής μίας μητέρας και ζωγράφου  που πραγματοποιήθηκε στους εσωτερικούς χώρους του σχολείου. Ήταν από την πρώην Γιουγκοσλαβία  και με έναυσμα την μεικτή τεχνική των έργων της που εκτέθηκαν για ένα διάστημα, τα παιδιά εμπνεύστηκαν και δημιούργησαν τα δικά τους έργα.

Επίσης δουλέψαμε με σεβασμό στην άσκηση της κάθε θρησκείας των παιδιών μας.

Ζούμε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, ελπίζω και της ανεξιθρησκίας  και ο καθένας κρατάει και στηρίζει τη δική του θρησκεία χωρίς να αναγκάζεται να το κάνει κρυφά.

Έχοντας  μαθητές από άλλες χώρες και φυλές, είδα στην πράξη πόσο ανθρώπινο είναι να σέβεσαι και να αφήνεις τον άλλο να ασκεί μαζί με σένα, τη δική του επιλογή.

Οργανώσαμε προγράμματα ενσωμάτωσης παιδιών με ειδικές ανάγκες και εξασφάλιση της αλληλο αποδοχής των εκάστοτε ιδιαιτεροτήτων μέσα από τη αβίαστη ανάπτυξη ικανοτήτων όπως αυτό της ενσυναίσθησης.

Στόχος μας ήταν να κατανοήσουν όλα τα παιδιά ότι δεν υπάρχουν διακρίσεις και διαφορές

Όταν το έργο του σχολείου έγινε γνωστό και βραβεύτηκε από την Γερμανική Ακαδημία και  από τον καθηγητή του Πανεπιστήμιου του Μονάχου, παιδίατρο αναπτυξιολογο Theodore  Hellbrugge.που μας επισκέφθηκε, ήμασταν πλέον βέβαιοι ότι το μοντέλο που δημιουργήσαμε θα είχε ισχυρές και διαχρονικές βάσεις.

 Κυρίες κύριοι και αγαπητοί σύνεδροι.

Το πρώτο μέρος της ομιλίας, επέλεξα να είναι αφιερωμένο στην ….ΨΥΧΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ.  Οι καινοτομίες που περιέγραψα και αναγνωρίσθηκαν από ξένα πανεπιστήμια και φορείς με απονομή βραβείων, διπλωμάτων  και παρουσίαση των έργων μας σε διάφορα μέρη του κόσμου,  θα επιθυμούσα να έχουν εφαρμοστεί στην ιδιωτική  αλλά και τη δημόσια εκπαίδευση και όχι να παραμένουν καινοτομίες.

Σε αυτό το δεύτερο μέρος και νιώθοντας ήδη την πίεση του χρόνου θα προσπαθήσω να περιγράψω τα όσα καινοτόμα, εφαρμόσαμε για την Παιδεία και την …κοινωνική δικτύωση των παιδιών μας.

Με τον όρο ΄΄Κοινωνική δικτύωση΄΄ αναφέρομαι στη  διείσδυση  και διάδραση που πετύχαμε  με την κοινωνία της πόλης, πάλι μέσα από καινοτόμες δράσεις και προγράμματα.

Η ελληνική πραγματικότητα επέβαλε στην δεκαετία το 90’ να οσμιστεί ο δημιουργός ενός Μοντεσσοριανού σχολείου τις ανάγκες της εποχής κ να τις προσαρμόσει στην ελληνική ιστορία  κ τον πολιτισμό- που τόσο θαύμαζε και η μεγάλη παιδαγωγός-.

 Η φιλοσοφία των αρχαίων ελλήνων ενέπνευσε την Μοντεσσόρι  να οραματιστεί μέσα από τις αρχαίες ελληνικές αξίες και την παιδεία των δάσκαλων της , μια παιδαγωγική με σεβασμό στον άνθρωπο κ τις ανάγκες του

Με πρωτοποριακές δράσεις και προγράμματα, αναπτύξαμε αυτό το πνεύμα, συνδεθήκαμε με την κοινωνία και παράλληλα επικεντρωθήκαμε στην Τέχνη, με την επιθυμία να κάνει το αόρατο, ορατό, στα παιδιά μας.

Για την οικονομία του χρόνου θα αναφέρω, επιγραμματικά, κάποια παραδείγματα με δράσεις εντός και εκτός σχολείου.

Ασφαλώς υπήρχαν όλες οι Μοντεσσοριανές δραστηριότητες. Καθαριότητα, σίδερο, πλύσιμο και πάντοτε ένα με δύο παιδάκια με ειδικές δεξιότητες αλλα ασκήσιμα  στις τάξεις μας.

            Προχωρήσαμε όμως σε:

Εφαρμογή της σύγχρονης τεχνολογίας : η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ως εργαλείο μάθησης και εργαλείο καλλιτεχνικής έκφρασης καθιερώθηκε στο σχολείο τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του. Σε συνέδριο της κοινωνικής παιδιατρικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Α.Χ.Ε.Π.Α στη Θεσσαλονικη  το 1997 παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα της ενασχόλησης των μικρών παιδιών και της εξοικείωσής τους με την τεχνολογία.

Το σχολείο αποτέλεσε ένα κέντρο πολιτισμού και φυτώριο νέων ιδεών εμπειριών και σχεδίων εργασίας πάνω σε θέματα πολιτισμού, τέχνης

Δημιουργούσαμε ποιήματα – κείμενα, εκθέσεις ζωγραφικής και γλυπτικής στις τάξεις και στους κοινόχρηστους χώρους, με ειδικά μουσειοεκπαιδευτικά προγράμματα. εκθέσεις των καλλιτεχνικών έργων των παιδιών με έναυσμα μια επίσκεψη σε μουσείο, σε έκθεση ζωγραφικής κ.α.

…Συχνά με υψηλής αισθητικής αποτελέσματα χωρίς να είναι αυτό το ζητούμενο.

Φιλαναγνωσία:

Περιελάμβανε:

 Επίσκεψη γνωστών συγγραφέων παιδικών βιβλίων αλλά και άλλων , που με την προσωπικότητά τους έδιναν στα παιδιά το πρότυπο της κουλτούρας τους.

Ενδεικτικά αναφέρω ότι μας επισκέφθηκε η Άλκη Ζέη,  η Ζωρζ Σαρρη, ο Ευγενιος Τριβιζας,

η Θετις Χορτιατη και αλλοι…………

Συνεργασία με βιβλιοπωλεία της πόλης και συμμετοχή σε παρουσιάσεις βιβλίων παιδικών αλλά και βιβλίων ενηλίκων

Επισκέψεις προσωπικοτήτων, από διάφορους τομείς, στο χώρο του σχολείου. Γνωριμία με τα παιδιά. Με αφορμή της επίσκεψή τους ετοιμαζόταν αναλόγως η τάξη. Από τις τάξεις μας πέρασαν

η στιχουργος Λινα Νικολακοπουλου,οι δημοσιογραφοι και συγγραφεις Λιανα Κανελη, και  Φρεντυ Γερμανος, η ηθοποιος Κατια Δανδουλακη, ο συλλεκτης και ιδρυτης  του Μουσειου Βορρε, Ιων Βορρες και αλλοι……………………………..

Η Μυθολογία κατείχε μια πολύ σημαντική θέση στην κουλτούρα του σχολείου. Η αίθουσα εκδηλώσεων, όπου λειτουργούσε τις καθημερινές ως θεατρικό εργαστήρι, αίθουσα μουσικής και γυμναστήριο ήταν διακοσμημένη με τοιχογραφίες εμπνευσμένες από τους ελληνικούς μύθους και τους ήρωες τους

Μουσειοεκπαιδευτικά   στοχευμένα, προγράμματα βασισμένα σε μουσεία του εξωτερικού και προσαρμοσμένα στην κουλτούρα  των δικών μας παιδιών. Τα προγράμματα  και οι  μουσειοβαλίτσες ήταν  κατασκευασμένες όλες από εμάς .

Υπόψη  ότι το 1992 δεν υπήρχαν μουσειοπαιδαγωγοί στα μουσεία μας όπως και σε πολλά του εξωτερικού. Εμείς τα επισκεπτόμασταν σε μηνιαία ή τριμηνιαία βάση. Εξάλλου ο ρόλος του μουσειοπαιδαγωγού ήταν άγνωστη λέξη στις αρχές της δεκαετίες του ’90 στη χώρα μας

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

Ειδική διατροφολόγος επισκεπτόταν το σχολείο μας τακτικά  και μάθαινε στα παιδιά όχι απλώς να μαγειρεύουν αλλά να δημιουργούν όμορφα και στολισμένα πιάτα με υγιεινά υλικά.

. 

ΕΚΔΟΣΕΙΣ:

Ασφαλώς δε θα μπορούσε να λείπει από το σχολείο και η ενότητα των ΜΜΕ

Είχαμε τον δικό μας προσχολικό τύπο με δημοσιογράφους και εκδότες  και φωτογράφους τα ίδια τα παιδιά

ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Θεατρική και κινηματογραφική αγωγή

Οι δραστηριότητες της αισθητικής αγωγής για να ανταποκριθούν πληρέστερα στον πολύπλευρο ρόλο τους δεν θα πρέπει να περιορίζονται μόνο στη καλλιέργεια της φυσικής προδιάθεσης του παιδιού να εκφράζεται «καλλιτεχνικά», αλλά παράλληλα να  βοηθήσουν και να προετοιμάσουν τον μαθητή ώστε να μπορεί να «αποκρυπτογραφεί», να κατανοεί και να απολαμβάνει τα έργα τέχνης.

To να μάθει το παιδί να διακρίνει τις εκφραστικές μορφές είναι εξίσου σημαντικό με το να τις δημιουργεί. Έπρεπε λοιπόν οι μαθητές να καλλιεργηθούν ως δημιουργοί και ως φιλότεχνοι θεατές, μέσα από ισόρροπες δραστηριότητες έρευνας και δημιουργίας έργων, αλλά και απόκτησης γνώσεων και κατανόησης του φαινόμενου της τέχνης. 

Για αυτό το λόγο  κρίθηκε  απαραίτητη η εξοικείωση των μαθητών με το εικαστικό έργο τέχνης  πρώτα μέσα στη σχολική τάξη. Η διαδικασία   ολοκληρώθηκε φυσικά με την πρόσβαση σε οργανωμένους χώρους τέχνης,  μουσεία , οι πινακοθήκες

Στο σχολείο η  θεατρική παράσταση αποτελούσε όχι μια επίδειξη κίνησης και λόγου αλλά το αποτέλεσμα δουλειάς που γινόταν σε όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς με τη βοήθεια ειδικών ομάδων εμψύχωσης.

Οι  ομάδες «Ελάτε να παίξουμε» και  «Κρουστόφωνο» κ.α. αποτέλεσαν την πρώτη επαφή του σχολείου με το χώρο του θεάτρου. Στη συνέχεια ακολούθησαν συνεργασίες με ηθοποιούς, σκηνογράφους, συγγραφείς παιδικών βιβλίων, κινηματογραφιστές. Το 2008 δημιουργήθηκε μια ταινία από τα παιδιά, με τα ίδια σε θέση ηθοποιού,  σε συνεργασία με ιθύνοντες του είδους με θέμα τη μυθολογία (αγαπημένο θέμα του σχολείου

.

Ανεβάσαμε ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ

Στόχος η : Εισαγωγή της αγγλικής γλώσσας προσαρμοσμένη στις Μοντεσσοριανες αρχές για την εκμάθηση της γλώσσας με κατασκευή εξειδικευμένου υλικού. Οι θεατρικές παραστάσεις στη αγγλική γλωσσά αποτέλεσαν πρωτοπορία ενός μη διγλώσσου προσχολικού κέντρου.

Επίσης Κουκλοθέατρο και συνθετικό θέατρο υπό την επίβλεψη καθηγήτριας του παιδαγωγικού τμήματος του πανεπιστημίου της Φλώρινας με παράλληλη προετοιμασία παράστασης με θέμα τη ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η παράσταση παρουσιάστηκε και απέσπασε βραβείο στο παγκόσμιο συνέδριο προσχολικής ηλικίας της ΟΜΕΡ που διεξήχθη στην Γιοκοχάμα της Ιαπωνίας το καλοκαίρι του 1998

Δώσαμε μεγάλη έμφαση στην πρωτοβουλία και την καλλιέργεια της αυτοπεποίθησης των παιδιών

Κινηματογραφήσαμε μια ταινία με μονολόγους και διαλόγους που έβγαιναν αβίαστα από όλους τους μικρούς ηθοποιούς

Τίτλος ΄΄ ΟΙ ΘΕΟΙ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ’’

-Στο τέλος αυτής της παρουσίασης και εφόσον έχουμε λίγο χρόνο θα μπορούσαμε να δούμε ένα απόσπασμα.-της ταινίας που προβλήθηκε στο κινηματογράφο ΟΛΥΜΠΙΟΝ Θεσσαλονικης   (Ιουνίος 2008)

Μάλιστα το επιτελείο και η παραγωγή ήταν απόλυτα επαγγελματική με στόχο να διδάξουμε και τη διαδικασία δημιουργίας μια κινηματογραφικής ταινίας. Τα παιδιά δούλεψαν με σκηνοθέτη παραγωγό, ηχολήπτες  και όλο το επιτελείο στην πράξη (Κινηματογραφικες παραγωγες Cinegram Αθηνα)

ΜΑΘΗΜΑ ΣΚΙΤΣΟΥ ΚΑΙ ΚΙΝΟΥΜΕΝΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ

Η δημιουργία κινουμένου σχεδίου ήρθε σαν φυσικό επακόλουθο μετά από τα μαθήματα σκίτσου που διδάσκαμε στα παιδιά. Μαθαίνανε μέσα από απλές γραμμές τον τρόπο και τη σκέψη του σκίτσου.

Πώς μπορούμε να τραβήξουμε απλές γραμμές να δημιουργήσουμε ένα δεντράκι, να δώσουμε πρόσωπο, τον άνθρωπο, λουλούδια με πρόσωπο και ταυτόχρονα να βάζουν μπαλονάκια και να κάνουν ένα μικρό διάλογο.  Αφού γράφτηκε το σενάριο από τον σκιτσογράφο Δημήτρη Νικολαΐδη, και με τη βοήθεια των έμπειρων εκπαιδευτών του σχολείου, ξεκίνησε η διδασκαλία των σκίτσων ( δεντράκι, σύννεφα, άνθρωπος, βουνό κ.τ.λ.),

Επόμενο στάδιο η κίνηση, τα παιδιά μας διδαχτήκαν να μοιράζουνε την κίνηση σε ίσο χρόνο, κάτι που το είχανε είδη διδαχτεί με τα μαθηματικά που μαθαίνανε στο σχολείο. Ετσι έκαναν πράξη αυτά που μαθαίνανε με αριθμούς σε σχήματα – σκίτσα. Στη συνέχεια ξεκίνησε η διαδικασία των φωνών και των διαλόγων. Τέλος με τη  βοήθεια ενός τεχνικού υπολογιστών διδάχτηκαν την διαδικασία σκαναρίσματος και πως δίνουμε κίνηση στα σκίτσα μας.

 Όλα τα παιδιά περάσανε από όλα τα στάδια, αφού πρώτα είχαν μοιραστεί σε ομάδες εργασίας, έτσι όπως γίνεται και σε μία παραγωγή κινουμένου σχεδίου δηλ. υπήρχε η ομάδα των χρωματιστών, των σχεδιαστών κλπ

Πολλές από τις δραστηριότητές μας τις επικοινωνήσαμε με το κοινό της πόλης.

Δώσαμε θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες και οργανώσαμε εκδηλώσεις σε πολιτιστικά μνημεία της πόλης.

Η ΔΙΑΔΡΑΣΗ ΚΑΙ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΧΟΡΩΔΙΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

Σύντομα ξεφύγαμε από το κλασσικό μάθημα της μουσικής και τη θέση του πήρε η φωνητική αγωγή. Τα παιδιά, χωρισμένα κανονικά στα τμήματα τους, παρακολουθούσαν κάθε εβδομάδα το μάθημα της μουσικής, αλλά πλέον αντί να χρησιμοποιούν άλλα μουσικά όργανα, ανακάλυπταν και μάθαιναν  να χρησιμοποιούν το μουσικό όργανο που κρύβεται μέσα τους, που δεν είναι άλλο από την ίδια τους τη φωνή.

Δημιουργήσαμε  την πρώτη προσχολική χορωδίας υπό την επίβλεψη της μουσικού Αλεξάνδρας Χαρατσάρη. Η παιδική χορωδία, αποτέλεσμα της επαφής των παιδιών με τη μουσική από τον πρώτο κιόλας κύκλο της αγωγής τους παρουσίασε στο κοινό της  πόλης τραγούδια γνωστών μουσουργών.

Το 1997, που η πόλη ήταν Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, σε συνεργασία με διακεκριμένους, ιστορικούς, art video και εικαστικούς δημιουργήσαμε  και παρουσιάσαμε, για πρώτη φορά μια πολυμεσική έκθεση – Παιδαγωγική προσέγγιση

Είχε τίτλο 

«Θεσσαλονίκης Ιστορική Διαδρομή»

Τα 2300 χρόνια ιστορίας της πόλης, από τους Ελληνιστικούς χρόνους μέχρι σήμερα, παρουσιάστηκαν σε μια σύνθεση τρόπων και υλικών όπως οι μακέτες-κούκλες ,η μουσειακή αγωγή, το θεατρικό παιχνίδι ,οι εικαστικές κατασκευές, ο χορός-κίνηση, η λογοτεχνία, ο ήχος και το βίντεο.

Με ενεργοποίηση όλων των αισθήσεων οι μικροί και μεγάλοι επισκέπτες είχαν τη δυνατότητα να περιηγηθούν στα   

στα σοκάκια, τα μνημεία, τους διαφορετικούς κατοίκους με τις διαφορετικές ενδυμασίες της κάθε εποχής.

Χιλιάδες παιδιά ήρθαν σε επαφή με την ιστορία του τόπου τους με εργαλείο το παιχνίδι! 

«Η παιδαγωγική και εικαστική πρόκληση του εγχειρήματος, σε συνδυασμό με την επιστημονική ακρίβεια και το σεβασμό στην καταγραφή του κοινωνικού γίγνεσθαι μιας τεράστιας σε εύρος 2300 χρόνια –περιόδου της ιστορίας μας, βρήκε τη δικαίωσή της, μέσα από μια άρτια και ολοκληρωμένη παρουσίαση για την οποία όλοι οι συντελεστές νιώθουμε ακόμη και σήμερα μεγάλη ηθική ικανοποίηση.

Μάλιστα η έκθεση ταξίδεψε, με τη μορφή και εκπαιδευτικού προγράμματος, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και της Γερμανίας Η επιτυχία του εγχειρήματος βοήθησε ώστε να ωριμάσει μέσα μου η ανάγκη για επίμονη ιστορική έρευνα που μπορεί να μεταλλαχθεί σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα-παιχνίδι ώστε να είναι εφικτή η διδασκαλία του και σε μαθητές γυμνασίου.

Οι πρωτοποριακές δράσεις συνεχίστηκαν, πήραν και δημόσιο χαρακτήρα. Διεισδύσαμε στην πόλη,. Τα παιδιά μας πλημύρισαν τις πλατείες οργανώνοντας φιλανθρωπικά bazzar και κάνοντας εθελοντική εργασία υπερ του περιβάλλοντος και του πολιτισμού.

Τα παιδιά μας ζήσανε μία διαδικασία που σε αυτή την ηλικία τους έδωσε τις γνώσεις της συνεργασίας, της ομαδικότητας. Παίξανε, γελάσανε, αποκτήσανε αρχές και γνώσεις.

Τα χαμόγελα τους μας συνοδεύουν… ακόμα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Κάποτε  ένιωσα, ότι για εμένα, αυτό το σχολείο ολοκλήρωσε τον κύκλο του, όχι όμως και η σχέση μου με το   μοντέλο εκπαίδευσης. Εκτίμησα ότι το υλικό θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο σε εθελοντές και φορείς του δημοσίου.

 Δώρισα  τον εξοπλισμό, τα υλικά και  υποστήριξα με την τεχνογνωσία μου τον Δήμο Ωραιοκάστρου και αυτή τη στιγμή λειτουργούν τέσσερα τμήματα παιδικών σταθμών

Έπίσης ένα άλλο τμήμα του Μοντεσσοριανου εποπτικού υλικού βρίσκεται στον παιδικό σταθμό, για αυτιστικά παιδιά, της Μεριμνας Ποντιων Κυριων στη Θεσσαλονικη τον οποίο επισκέπτομαι συχνά όπως και αυτούς στο Ωραιόκαστρο

Παράλληλα συνεχίζω τα εκπαιδευτικά σεμινάρια σε  παιδαγωγούς και εκπαιδευτικούς και στο Μοντεσσοριανό Μοντέλο .

Μέσα από αυτές τις δράσεις που παρακολουθώ καθημερινά την πορεία τους,τολμώ να πω ότι η Μοντεσσοριανή αγωγή είναι ποιο επίκαιρη από ποτέ.

Η κοινωνία είναι δεκτικότερη. Οι εκπαιδευτικοί έχουν  περισσότερες γνώσεις και δικτύωση, μέσω της τεχνολογίας , με τα όσα εφαρμόζονται στο εξωτερικό.

Όλοι όσοι βρισκόμαστε σε αυτήν την αίθουσα, εκτιμώ ότι έχουμε συμβάλλει στη διάδοση και ανάπτυξη του προχωρημένου αυτού μοντέλου εκπαίδευσης

Όπως προανέφερα η συναναστροφή μου με τους εκπαιδευτικούς με τους οποίους συνεργάστηκα, συνεχίζεται. Η δική τους δράση, επίδραση και αλληλεπίδραση με τη σχολική κοινότητα αποτελεί πολύτιμο υλικό –ίσως και ενός άλλου συνεδρίου- για να εξαχθούν πρόσθετα συμπεράσματα και να χαραχθούν στρατηγικές.

Θέλω να κλείσω αυτήν τη μικρή κατάθεση εμπειριών που απέκτησα μέσω του σχολείου μου λέγοντας κάτι –ίσως- τετριμμένο αλλά και κοινή αφετηρία όσων ασχολούνται με παιδιά.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

Η αγάπη για το παιδί, ο σεβασμός της προσωπικότητάς του και  η βαθιά γνώση των σταδίων ανάπτυξής τους αποτέλεσαν τη βάση για την πραγματοποίηση του παιδαγωγικού οράματος που 17 χρόνια υλοποιήθηκε μέσα από την καθοδήγησή μου και μια ομάδα ικανών και ταλαντούχων παιδαγωγών και ανθρώπων του πνεύματος και  του πολιτισμού, της πόλης μου αλλά και του ευρύτερου Ελλαδικού χώρου.

Στην προσχολική ηλικία το παιδί έχει γνωρίσει μόνο την αγάπη του οικογενειακού περιβάλλοντος.

Για μένα ήταν πολύ σημαντικό να βιώνει το ίδιο συναίσθημα και με την ίδια ένταση, στην πρώτη του σχολική αυλή και κοινωνία…

Ακόμη και σήμερα συναντώ τους πρώην μαθητές μου που είναι πλέον ενήλικες.

Νιώθω περήφανη όταν με καλούν σε δικές τους εκδηλώσεις και διακρίσεις.

Είναι ο τρόπος τους να μου επιστρέψουν εκείνη την αγάπη με την οποία τους αγκαλιάσαμε όλοι μαζί , στην πρώτη είσοδό τους στην κοινωνική ζωή.

Θα ήθελα να τους είχαμε σήμερα κοντά μας να μιλήσουν τα ίδια τα παιδιά για τη Μοντεσσοριανή αγωγή τους.

Ίσως στο μέλλον σε μια άλλη συνάντηση να έχουμε και αυτήν την ευκαιρία.

Σας ευχαριστώ θερμά για τον χρόνο σας και είμαι στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε ερώτηση και απορία.

ΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ